Op 28 september 2013 werd tijdens de Nijmeegse Kunstnacht in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis een expositie geopend over de posters van Doornroosje. Het Regionaal Archief Nijmegen had toen ongeveer 500 posters en ander publiciteitsmateriaal uit de periode vanaf de oprichting tot begin jaren ’90 gedigitaliseerd en op internet gezet.

Zeefdrukkerij

Vrijwel vanaf het begin van het ontstaan van Doornroosje is er een zeefdrukkerij geweest, waar vrijwilligers van de zeefdrukwerkgroep posters en ander publiciteitsmateriaal ontwierpen en drukten. Van 1989 t/m 1995 was ik daar werkzaam, eerst als ontwerper-zeefdrukker, later ook als coördinator.

Platenhoezen

Toen ik in het laatste jaar van de middelbare school een vervolgopleiding moest kiezen, kwam ik uiteindelijk terecht op de Grafische School in Eindhoven. Eigenlijk wilde ik naar de kunstakademie –ik wilde graag platenhoezen ontwerpen– maar vond dat toen nog te hoog gegrepen. Ik had niet zoveel materiaal om te laten zien en wat ik had was niet erg bijzonder.
De Grafische School leek een mooi alternatief.
Daar kwam ik voor het eerst in aanraking met zeefdruk, een van de druktechnieken waarin we les kregen. Zeefdruk is met name geschikt voor het drukken van kleine oplagen en kan, in tegenstelling tot bijvoorbeeld offset of diepdruk, op heel veel verschillende materialen toegepast worden. Ook heb je voor eenvoudig werk geen hele dure machines nodig. Ideaal voor posters in kleine oplages, maar ook voor bijvoorbeeld t-shirts en stickers.

Doornroosje

In mijn geboortedorp Cuijk was een klein jongerencentrum, de Balloon, waar ik vrijwilliger werd. In de Balloon was een zeefdrukkerij, waar o.a. posters gedrukt werden voor de activiteiten die er georganiseerd werden. Daar heb ik mijn eerste posters gedrukt. Na de Grafische School ging ik alsnog naar de kunstakademie.
Een klasgenote, die als ontwerper en drukker bij Doornroosje in de zeefdrukkerij werkte, vroeg mij of ik interesse had om ook bij Doornroosje te komen werken. En zo geschiedde. Eind 1989 drukte ik mijn eerste affiche voor Eigen Teelt deel 1, een avond met drie Nederlandse bands: Toy Factory, Chambre Jaune en De Artsen.

Dekkende inkten, of niet?

Met mijn kennis van de Grafische School ging ik aan de slag en ik was ervan overtuigd dat zeefdrukinkten in principe dekkend waren. Mijn ontwerp was daarop gebaseerd. Tijdens het drukken bleek echter dat dat niet altijd het geval hoeft te zijn, met als gevolg een niet zo heel geslaagd affiche.

Favoriete band

De zeefdrukwerkgroep was een club van ongeveer acht mensen, die allemaal verschillende redenen hadden om posters te maken. Sommigen hadden een cursus bij Roosje gevolgd en wilden daar mee verder gaan, anderen deden het voor de gratis entree bij concerten en de consumptiebonnen die je ermee verdiende. Ik deed het omdat dit heel dicht bij het ontwerpen van platenhoezen kwam en wat is er nu leuker dan een poster ontwerpen en drukken voor je favoriete band? Omdat ik in Arnhem woonde overwoog ik even om bij Willemeen te gaan werken, maar in Roosje kwamen grotere bands. Dat maakte het een stuk aantrekkelijker.

 

Experimenteren

Hoewel mijn eerste affiche niet zo heel geslaagd was, ging ik gestaag door en langzamerhand werden de affiches beter. Ik kreeg de druktechniek beter onder de knie en kon daardoor ook gaan experimenteren. Ik ging aan de slag met knippen, plakken, het gebruik van fotokopieën, het rechtstreeks beschilderen van de drukvorm, combinaties van nieuwe en bestaande technieken, van alles. De ene keer pakte dat beter uit dan de andere.

Discussie

Ook op ontwerpgebied experimenteerden met name de mensen die op de kunstakademie zaten, waaronder ik, er lustig op los. Dat dat soms de leesbaarheid niet ten goede kwam, zoals in het affiche van Charles et les Lulus uit 1991, vonden we dan niet zo belangrijk. Het ging ons toch vooral om de sfeer. Onze opdrachtgevers, de programmeurs, hadden daar toch vaak een andere kijk op en dat leverde regelmatig flinke discussies op.
Omdat er zoveel verschillende mensen als ontwerper en drukker werkten, kreeg je ook een ratjetoe aan stijlen. Verschillende mensen binnen Roosje zagen liever één basisvormgeving, met bijvoorbeeld een wisselende foto, in plaats van al die verschillende stijlen, maar dat vonden wij onacceptabel. Wij wilden geen eenheidsworst maar lekker ons eigen ding doen. Dat al dat geëxperimenteer ook gewaardeerd werd bleek, toen een aantal affiches werd opgenomen in het boek Tribes Scribes – Nocturnal Design & Graphics, een prachtig Italiaans boek over affiches en flyers van clubs uit de hele wereld.

Geurpalet

Ook van andere kanten was er kritiek op de drukkerij. Regelmatig waren er plannen om ‘m op te heffen en de posters voortaan buiten de deur te laten drukken. Er werden allerlei redenen aangevoerd: het was slecht voor het milieu, het stonk, de ruimte was nodig voor andere activiteiten, het hoort niet tot de kerntaken, etc. Dat het stonk was zeker waar: de thinnerlucht kwam je op de trap tegemoet als iemand een poster aan het drukken was. In combinatie met de wietlucht van het ’t Winkeltje leverde dat tijdens activiteiten regelmatig een behoorlijk raar geurpalet op.
De stank en het milieu waren begin jaren 90 aanleiding om over te stappen van inkten op thinner- naar op inkten op waterbasis. In eerste instantie was het wennen, maar uiteindelijk was het een flinke stap voorwaarts. Vooral de werkomstandigheden verbeterden daardoor aanzienlijk.

Knokken voor bestaansrecht

In 1992 besloot de leiding van Doornroosje dat de zeefdrukkerij moest verdwijnen. De werkgroepleden pikten dit niet en gingen in staking. Kranten werden ingelicht en op 2 februari 1992 werd een hearing georganiseerd voor alle medewerkers. Daar konden voor- en tegenstanders hun mening geven. De uitkomst was dat de zeefdrukkerij bij Roosje hoorde en kon blijven bestaan.

Het einde van een tijdperk

Ruim 10 jaar later was het alsnog zover: de drukkerij werd opgeheven. Het werd steeds moeilijker om geschikte plaatsen te vinden om de concertposters op te hangen. Ook kwamen er steeds meer alternatieven, zoals het printen van promotiemateriaal en natuurlijk de website. In januari 2003 werd de laatste poster gedrukt.

Meer info over de expositie: My generation. Een halve eeuw Nijmeegse popcultuur

De posters zijn ook te vinden op Pinterest.